Bipolar bozukluk (iki uçlu duygudurum bozukluğu) bir diğer adıyla manik-depresif hastalık, kişinin duygudurumunda, enerjisinde ve sosyal aktiviteleri tamamlama yetisinde bozulmalara neden olan psikolojik hastalıktır.

 Günlük hayatın akışında gerçekleşen iniş-çıkışlardan farklı olarak, bipolar bozukluk bulunan kişiler,  keskin iniş-çıkışlara bağlı iş ortamında, okul hayatında, aile ve arkadaş ilişkilerinde sorunlar yaşayabiliyor.

Kişinin ruh halinde çarpıcı değişikliklere yol açan yükselme ve alçalma dönemleri, depresif ve manik ‘ataklar’ olarak tanımlanmaktadır. Bazı kişiler depresyona ya da maniye daha yatkın olurken bazı kişilerde belirtiler, iki uç duygu durum arasında gidip gelme (karma epizot) şeklinde olabilmektedir. Toplumda her 100 kişiden % 1-2’sinde görülen bipolar bozukluk, sıklıkla genç erişkenlikte 15-35 yaş aralığında ortaya çıkan, kadın ve erkekte eşit olarak görülen bir rahatsızlıktır.

Mani nedir?
Maniye girmiş kişi (yani ‘manik’ hasta) son derece neşelidir. Güler şarkı söyler, herkesle sohbet eder ancak hasta neşeli olmakla birlikte kolaylıkla da sinirlenebilir. Bipolar hastalığı (duygudurum bozukluğu) olan kişilerin fikirlerini eleştirmeye, taşkın davranışlarını engellemeye çalıştığınızda da büyük bir öfkeye kapılabilirler. Mani ‘anormal‘ bir durumdur ve kişi neşeli, mutlu, espirili ve enerjik olmasına rağmen kişinin tüm sosyal uyumu bozulmuştur.

 Bipolar bozukluk (manik dönem) belirtileri nelerdir?
Uyku problemleri (uyku ihtiyacında azalma)
Oldukça yükselmiş (öforik) duygudurum
Artmış enerji, etkinlikler ve yerinde duramama hali
Konsantrasyonda azalma
Cinsel istek artışı
Çok para harcama
Kişinin kendi kabiliyeti konusunda gerçek olmayan inanışlara sahip olması
Yargılama kapasitesinde azalma
Düşünme ve konuşma içeriğinde artış
Tahrik edici, uygun olmayan davranışlarda artış
Alkol ve madde kullanımında artış
 Bipolar belirtilerinin üç veya daha fazlasının her gün görülmesi ve bir hafta veya daha uzun sürmesi gerekmektedir. Mani dönemi ani başlar ve tedavi edilmezse haftalarca sürebilir. Kişi genelde mani dönemi yaşarken hasta olduğunu fark etmez ya da tedaviyi reddetme eğilimindedir.

Manik atağın başlangıcında ya da bağımsız bir atak olarak da görülebilen bir diğer durum da hipomanidir. Hipomani fazı, üretkenliğin arttığı ancak manik belirtilerin daha hafif olduğu bir dönemdir.  Hipomani fazında belirtiler genellikle kişinin okul, iş ve sosyal çevresiyle bağlarını etkilemeyecek derece görülürler.

Bipolar Depresif atağa (döneme) ait belirtiler;

Umutsuz ve karamsar olma
Üzgün endişeli ve mutsuz hissetme
Yaşamdan zevk alamama
Enerji azlığı
Unutkanlık
Konsantrasyon güçlüğü
Değersizlik hissi
İştah değişikliği; kilo kaybı ya da kilo alımı
Fazla uyuma, uykuya dalmakta güçlük çekme, geceleri sık uyanma
Çaresizlik ve değersizlik hisleri
Ölüm ya da intihar düşünceleri
Depresif dönemde de, en az beş belirtinin iki hafta ya da daha fazla sürmesi beklenir. Depresif ve manik atakların ağır yaşandığı durumlarda da halüsinasyon ve hezeyan gibi psikotik belirtiler de görülebilmektedir.

Bipolar bozukluk nedenleri?
Yapılan araştırmalar sonucunda bipolar bozukluk nedenleri arasında genetik faktörlerin yer aldığı bilinmektedir. Genetik olarak bipolar bozukluk hastalığına yatkın olan kişilerin yaşadığı stresli bir hayat bu hastalığı tetikleyebilmektedir. Genetik yatkınlığın yanı sıra beyin gelişimi ve beyin hücreleri arasındaki iletişimi sağlayan nörotransmitterların da bipolar bozukluk hastalığına sebebiyet verdiği düşünülmektedir. Aile bireylerinde bipolar hastalığı olan kişilerde bipolar bozukluğun ortaya çıkma ihtimali olduğu belirtilmektedir.

Bipolar bozukluk gelişiminde rol alan risk faktörleri nelerdir?
Sigara kullanımı
Yeterli bedensel aktiviteler yapmama
Kötü beslenme alışkanlıkları
İlaçların yan etkileri
İş sorunları
Stresli yaşam
Adrenalin, insülin, stres hormonnu ve kortizol sisteminde değişiklikler olması
Suç oranı yüksek bölgede yaşama
Mali sorunlar
Bipolar bozukluk hastalığı ile görülebilen diğer hastalıklar nelerdir?
Bipolar hastalığı olan birçok kişide aşağıdaki bazı rahatsızlıklar görülebilmektedir:

Yemek yeme bozukluğu
Endişe (anksiyete) bozukluğu
Maddeleri kötüye kullanma
Obeziteye ve diyabete yakalanma riski
Migren tipi baş ağrıları
Tioid ile ilişkili hastalıklar
Kalp hastalıkları
Bipolar bozukluğu önlemek için neler yapılabilir?
Düzenli ve yeterli uyunmalıdır
Yaşa ve vücut tipine uygun sağlıklı ve dengeli beslenme alışkanlığı kazanmak çok önemlidir. Doktor kontrolünde doğru bir beslenme planı oluşturulmalıdır.
Mümkün olduğu kadar egzersiz yapılmalıdır
Stresli ortamlardan mümkün olduğu kadar uzak durulmalıdır
Alkol mümkün olduğu kadar azaltılmalı veya hiç tüketilmemelidir
Nefes egzersizleri yapılmalıdır
Öfke kontrolü yapılmalıdır
Bipolar bozukluğu olan kişilerde aile ve çevre yardımının önemi
Bipolar tanısı alan kişiler, çoğu zaman hastalıklarını kabullenmez ve durumlarına sebep olarak da çevrelerinde olup bitenleri gösterme eğilimindedirler. Bu nedenle, tedaviye başlamak ve sürdürmek için aile ve çevre desteği çok önemlidir. Hastanın güvenliğinin temin edilmesi ve tedavinin sağlıklı sürdürülebilmesi için aile bireylerinin hastalık döneminde etkin davranması gerekebilmektedir. Aile bireyleri hastalık dönemine ait davranış problemleri (depresif dönemde çökkünlük ve ağlama atakları ya da manik dönemde kontrolsüz para harcama, alkol ve madde kullanımı gibi ) ve sonuçlarıyla baş etmekte zorluklar yaşayabilmektedirler. Aile bireyleri ve yakın çevrenin de yaşadıkları zorluklarla baş etmek için destekleyici grup terapisi çalışmalarına katılmaları yararlı olabilmektedir.

Bipolar bozukluk tedavisi

Herkeste bipolar bozukluğu tanısı farklı alt tip, şiddet, yoğunluk ve sıklık gösterir. Hastalığın tedavisine başlanmadan önce hekim tarafından bipolar testi yapılmalı ve psikiyatrik tanı konduktan sonra uygun tedavi biçimi seçilmelidir. Bipolar tedavisinde, akut alevlenme dönemlerinin tedavisi ve koruma tedavisi olmak üzere iki aşamalı tedavi şekli söz konusudur. Bipolar bozuklukta atak tedavisi, modern tıbbın başarıyla tedavi edebildiği,  hastanın zaman zaman geçirdiği manik veya depresif atakların tedavisidir. Atakların tekrarlama riskine karşı planlanan koruyucu tedaviyle de, atak sıklığının azalması, hasta tekrar mani veya depresyon geçirse bile bunların hafif olması ve kısa sürmesi sağlanmaktadır. Uzun dönemde koruyucu tedavinin sürdürülmesi gerekmektedir. Bipolar tedavisinde hekim tarafından planlanan duygudurumu dengeleyen ilaçlar (bipolar bozukluk ilaçları) ile birlikte destekleyici psikoterapi ve psikososyal terapilerin uygulanması bipolar hastalığının kontrolü açısından önemlidir.(memorial)